Pół godziny ratuje życie
Z dr. Jackiem Zwolińskim z Kliniki Gastroenterologii Onkologicznej Centrum Onkologii – Instytutu im. Marii Skłodowskiej-Curie rozmawia Katarzyna Pinkosz
Rak jelita grubego to dziś trzeci co do częstości nowotwór u mężczyzn i drugi u kobiet. Czy można go uniknąć?
Tak. U większości osób przechodzi on przez fazę stosunkowo łatwych do wykrycia polipów gruczolaków w jelicie grubym. To łagodne nowotwory, które mogą ewoluować w stronę raka. Na pewno na zachorowanie na nowotwór jelita grubego ma wpływ styl życia. Ważne jest niepalenie papierosów, a także dieta: unikanie nadmiaru jedzenia, węglowodanów i tłuszczów zwierzęcych. Warto być aktywnym fizycznie i szczupłym.
To znaczy: lepiej jeść dużo warzyw, owoców, produktów bogatych w błonnik pokarmowy?
Tak. Niestety, nawet najzdrowszy styl życia nie zawsze zapobiega rozwinięciu się nowotworu. Dlatego kluczowe jest jego wczesne wykrycie.
Podstawowym badaniem w celu wykrycia raka jelita grubego w Polsce jest kolonoskopia. Kiedy trzeba zacząć się badać?
Poleca się wykonanie pierwszej kolonoskopii po skończeniu 55. roku życia. Jeśli wynik badania pokaże, że w jelitach nie ma polipów ani podejrzanych zmian, kolejną kolonoskopię wystarczy wykonać za 10 lat. Ten typ nowotworu rozwija się powoli.
Czy osoby z grup ryzyka powinny wcześniej się zbadać?
Tak. Jeśli ktoś w naszej bliskiej rodzinie chorował na nowotwór jelita grubego, to powinniśmy wykonać pierwszą kolonoskopię w wieku 40 lat – albo o 10 lat wcześniej niż wiek najmłodszej osoby, która zachorowała w naszej rodzinie. Dzięki temu można wyprzedzić nowotwór i usunąć podejrzaną zmianę na etapie polipa.
Kolonoskopia ma na celu nie tylko wykrycie podejrzanej zmiany, lecz także jej usunięcie?
Tak. Jeśli w trakcie kolonoskopii okaże się, że w jelitach są polipy, to można je od razu usunąć. W zależności od stopnia przygotowania pacjenta i wielkości polipów usuwa się albo je wszystkie, albo część i umawia na drugi zabieg.
Mówił pan o profilaktycznej kolonoskopii. A jakie objawy powinny nas zaniepokoić i skłonić do wizyty u lekarza?
Na pewno obecność krwi w stolcu. Nie zawsze jej przyczyną jest nowotwór, jednak trzeba taki stan zdiagnozować. Innym niepokojącym objawem są czarne stolce albo obecność w nich śluzu. Połowa nowotworów jelita grubego umiejscawia się w ostatnich 20 cm jelita, czyli w odbytnicy. Niepokojącymi objawami mogą być wtedy zaburzenia rytmu oddawania stolca. To znaczy: do tej pory był on uregulowany, a teraz pojawiają się często powtarzające się zaparcia, biegunki. Innym objawem mogą być bóle przy oddawaniu stolca. Niepokojąca jest też niedokrwistość. Jeśli wykonamy morfologię krwi i okaże się, że mamy niedokrwistość, konieczne jest zdiagnozowanie przyczyny.
Niedokrwistość występuje często, zwłaszcza u kobiet. To znaczy, że należałoby wykryć jej przyczynę, zanim zacznie się przyjmować żelazo i witaminy krwiotwórcze?
Tak. Oczywiście, u kobiet przyczyną niedokrwistości z niedoboru żelaza mogą być obfite miesiączki. Trzeba to jednak wyjaśnić, gdyż jedną z najczęstszych przyczyn niedokrwistości jest rak jelita grubego.
Kolonoskopia to jedyna możliwa forma profilaktyki?
Nie. Można również przeprowadzić badanie kału na obecność krwi utajonej, jednak należy je powtarzać co roku. Poza tym jeśli wynik będzie pozytywny, to konieczna będzie kolonoskopia. Alternatywą dla wykonywania jej co 10 lat jest sigmoidoskopia – tzw. niepełna kolonoskopia. Przed jej wykonaniem nie trzeba przyjmować środka przeczyszczającego: wystarcza lewatywa bezpośrednio przed badaniem. Sigmoidoskopia sprawdza ostatnie 50 cm jelita, gdzie umiejscawia się 70 proc. nowotworów jelita grubego. Nie jest to jednak tak dokładne badanie jak kolonoskopia. Dlatego warto namawiać, aby wykonał ją każdy po 55. roku życia. To badanie ratuje życie. g
